Słuch dziecka kształtujemy już od pierwszych chwil jego życia. Mówimy do niego, powtarzamy, akcentujemy to co jest ważne. Dziecko słucha i reaguje na dźwięki, które do niego docierają. Słysząc wokół siebie mowę, uczy się najpierw rozumieć, potem używać dźwięków języka, którym mówi jego otoczenie. Starsze dziecko uczymy rozróżniać dźwięki wydawane przez zwierzęta (kot – miau, krowa – muu, owca – mee), pojazdy (samochód, tramwaj, traktor), sprzęty domowe (czajnik, odkurzacz, mikser), instrumenty (bęben, trąbka). Dziecko próbuje naśladować słyszane głosy, wskazać ich źródło. Z dzieckiem w wieku przedszkolnym oprócz zabaw kształcących wrażliwość słuchową, ćwiczeń rytmicznych oraz prostych ćwiczeń w różnicowaniu dźwięków mowy, zalecane są ćwiczenia słuchu fonematycznego (umiejętności różnicowania głosek), analizy i syntezy sylabowej i głoskowej, które przygotują je do nauki czytania i pisania. Podczas zabaw/ćwiczeń należy pamiętać o zasadzie stopniowania trudności, zaczynać od ćwiczeń najprostszych i gdy dziecko będzie opanowywało kolejne umiejętności przechodzić do ćwiczeń trudniejszych. W zakresie ćwiczeń słuchu fonematycznego będą to kolejno ćwiczenia polegające na:
W początkowym okresie warto prowadzić ćwiczenia z wykorzystaniem obrazków lub przedmiotów.
Przykłady zabaw/ćwiczeń:
Pokazujemy dziecku obrazki i do każdego wypowiadamy zdania np:
Obrazek 1 – Ola je zupę.
Obrazek 2 – Kot pije mleko.
Obrazek 3 – Adam lubi rysować.
Za każdym razem mówimy dziecku: to co powiedziałam/łem, to jest zdanie.
Obrazek 1 – kot
Obrazek 2 – dom
Obrazek 3 – lalka
3. Powiedz, ile jest wyrazów w zdaniu np.:
Kot pije mleko.
Adam rysuje dom.
Ola ma lalkę.
Dziecko licząc wyrazy może wysuwać palce (jeden wyraz-jeden palec), rysować kreski (jeden wyraz-jedna kreska), uderzać pałeczką w bębenek (jeden wyraz-jedno uderzenie).
4. Jakie to słowo? – podajemy wyrazy sylabami, a dziecko wskazuje odpowiedni obrazek i mówi całe słowo. Zaczynamy od krótkich wyrazów i przechodzimy do coraz dłuższych.
a) wyrazy 2-sylabowe: so-wa, ku-ra, bu-rak, mu-cha,
b) wyrazy 3-sylabowe sa-mo-lot, to-reb-ka, su-kien-ka,
c) wyrazy 4-sylabowe ka-mie-ni-ca, kra-sno-lu-dek, te-le-wi-zor
5. Powiedz, ile sylab jest w moim słowie? Wyklaszcz je (mówimy całe słowo, dziecko dzieli je na sylaby i klaszcze).
a) wyrazy 1-sylabowe: nos, kot, lis, dom, syn, rak, ser,
b) wyrazy 2-sylabowe: domek: do-mek, siano: sia-no, woda, kawa,
c) wyrazy 3-sylabowe: buraki, lizaki, kopyta
d) wyrazy 4-sylabowe: telewizor, rękawiczka, magnetofon, kombinezon,
6. Zabawa w kończenie wyrazów. Dodaj do mojej sylaby swoją, taką, żeby powstał wyraz (dziecko może wybierać z kilku obrazków ten, który rozpoczyna się podaną sylabą) np.: ku-ra, ró-ża, bu-ty, wo-rek, ro-gi, ko-sa, la-lka, sza-fa, mo-rze
7. Powiedz, co słyszysz na początku? – mówimy różne słowa, a dziecko rozpoznaje słuchowo, jaka głoska jest na początku wyrazu. Zaczynamy od wyrazów rozpoczynających się samogłoską.
Np.: osa – o, ucho – u, Ala – a, Ewa-e
Jak dziecko usłyszy samogłoski na początku wyrazu, próbujemy wyrazami rozpoczynającymi się spółgłoską
Np.: sowa – s, farby- f, mama – m, lato – l, rower – r, buty- b,
8. Podaj wyraz (lub kilka), które zaczynają się głoską np. a, m, k, l,
a – aparat, album, ananas, auto, antena, atlas, Ala
m – most, mama, masło, mina, motyl, mewa
k – koń, kartka, krowa, kamień, kosa ,kulig
l – lizak, lalka, lustro, lina, lody
Np.:Osa, noga, pole, krowa, lato, mydło, itp.
k- rok, czubek, kubek, skok, ssak, mak, rak,
a- mama, tata, rura, sowa, głowa, lampa,
s- pas, las, lis, nos, głos, pies, kaktus,
o- okno, lato, ciasto, pudło, masło, oko, ucho,
k – pokój, mąka, maki, raki, suknia,
a – palec, wałek, wazon, mak, rak,
s – osa, miska, kreska, pisak, pasek
o – rok, bok, skok, woda, pole
u-l,
o-k-o, k-o-t, A-l-a,
s-o-w-a, k-u-r-a, k-o-z-a,
b-u-r-a-k, l-a-m-p-a,
m-a-z-a-k-i, k-o-r-a-l-e
osa – o-s-a – 3 głoski,
dom – d-o-m- 3głoski,
woda – w-o-d-a – 4 głoski,
mama – m-a-m-a – 4głoski,
np.: mleko – osa – album – most – tata – akwarium – model – lizak
Stały kontakt słuchowy z dźwiękami danego języka powoduje wykształcenie umiejętności wyodrębniania poszczególnych głosek, identyfikowania ich i odróżniania od innych, Słuch fonematyczny wykształca się u dzieci w różnym tempie pod wpływem postępów w rozwoju mowy. Zaproponowane ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej uczą umiejętności różnicowania głosek naszego języka. Często się zdarza, że dziecko na początku edukacji szkolnej ma trudności z wyodrębnianiem głosek, dokonywaniem analizy i syntezy słuchowej dlatego zachęcam do wspólnej zabawy z dzieckiem, aby umożliwić mu jak najlepszy start w edukację szkolną.
